Zijn coöperaties een alternatief voor vakbonden?
Pakhuis de Zwijger leek dinsdag 29 maart jl. even op een vakbondsfeestje. Maar dan wel eentje
uit vervlogen tijden, inclusief schreeuwende 
kaderleden: ‘geen zzp’ers bij de bond!’.
De aanleiding van de bijeenkomst was de Tegenlicht-documentaire ‘De vakbond van morgen’. In de documentaire wordt ingegaan op een veranderende flexibele samenleving met meer zelfstandigen en freelancers, deels vanwege ontslagen, deels uit overtuiging.
De herhaalde oproepen van vakbondsmensen op het podium aan het aanwezige publiek, waarvan de helft zelfstandigen, om lid te worden van de vakbond, hadden iets treurigs. Bovendien benadrukten ze de prangende vraag bij de aanwezigen: hebben de zelfstandigen van tegenwoordig iets aan een vakbond? En ook: is er een alternatief?
De schreeuwende FNV-vakbondsmannen, die ook in de documentaire aan het woord kwamen, waren voor sommige verbouwereerde aanwezigen de bevestiging dat de vakbond is blijven hangen in de vorige eeuw. Ze komt op voor oudere werknemers in vaste dienst en heeft, vaak jongere, zelfstandigen niets te bieden.
Een groeiende groep zelfstandigen wordt geconfronteerd met dalende tarieven, waardoor ze dikwijls geen pensioen opbouwen of geen verzekeringen kunnen afsluiten. Een van de sprekers vertelde over een man die uit overtuiging zelfstandig ondernemer werd, twee maanden later tegen een boom reed en nu met dwarslaesie en zonder inkomen thuis zit. Dit dramatische voorbeeld maakt duidelijk dat er geleidelijk aan een tweedeling ontstaat tussen mensen met vaste baan en sociaal vangnet enerzijds en zelfstandigen bij wie de inkomenspositie achteruit gaat en die als het mis gaat nergens op terug kunnen vallen anderzijds.
Als een zelfstandige zich aansluit bij een vakbond die opkomt voor de belangen van werkenden in vaste dienst, wat is dan de meerwaarde voor die freelancer? Wiens belangen worden bijvoorbeeld behartigd tijdens onderhandelingen met werkgevers, die van de zelfstandige of die van de medewerker in vaste dienst?
Remmelt Schuuring, initiatiefnemer van ‘Gewoon Doen’, een werknemerscoöperatie in de schoonmaak-branche, laat zien hoe zelfstandigen prima voor zichzelf kunnen zorgen en voor hun eigen belangen opkomen. Omdat er bij een coöperatie geen management of overhead is, kan de winst verdeeld worden onder de leden. Schuuring zegt dat hij graag een luis in de pels is van gevestigde instituties om die partijen te motiveren en veranderingen tot stand te brengen. Schuuring is geen tegenstander van de vakbond, maar vindt wel dat die zich harder moet maken voor zelfstandigen. ‘De vakbond heeft zich bewezen, maar we leven in een ander tijdperk en de vakbond heeft geen antwoord op de vele problemen die nu spelen.’
Aan het einde van de avond was de officiële start van De Coöperatie door initiatiefnemer Teun Gautier. Deze Coöperatie voor journalisten haakt in op de huidige trend dat zelfstandigen zich verenigingen om zo sterker te staan tegenover machtige opdrachtgevers. De coöperatievorm is daar geschikt voor. ‘Op dit moment ontbreken de infrastructuur en de schaal voor freelance journalisten om hun situatie te verbeteren. De journalist is nu het afvoerputje van de media, terwijl de freelancer weer aan het roer moet staan.’
Petra Wolthuis, april 2016.